ÇAYBAŞI GENEL TANITIM:

           İlçemizin tarihi çok eskilere dayanır. Çeşitli bölgelerde yapılan kazılar sonucunda bulunan altın, bronz, süs eşyaları ile çömlek ve kerpiç mezarlar bizi M.Ö. 3000 yıllarına yani eski yunan’ ın en parlak devri olan klasik döneme götürür.

              İlçemizde yaşayan halkın büyük kısmı 1778 - 1779 Osmanlı - Rus savaşından sonra Kafkaslardan (Batum) gelip Köklük, Akbaba, 1960 lı yıllara kadar Çilader olarak anılan ve Çağlayan, Çınar, Çandır Mahallelerinden oluşan şimdiki Çaybaşı Merkezinin bir kısmına yerleşmişlerdir. Çilader isminin veriliş sebebi “Osmanlı devletinin son dönemlerinde Üretimin çok düşük, yetişkin insanların askerde, cephelerde bulunması nedeniyle, yorgun ve fakir düşen halkın büyük çoğunluğunun bir yandan yoksullukla bir yandan da Ermeni ve Rum çeteleri ile mücadele etmek zorunda kalmış olması, bu mücadelenin kazanılmasında halkın çok çile ve eziyet çektiğinden dolayı yöreye çile çekmekten “Çileder” adının verildiği rivayet edilmektedir. 1961 yılında Çilader ismi Türk Dil Kurumunca değiştirilerek Akçay ile curi Çayları arasında yer alması nedeniyle ÇAYBAŞI ismini almıştır.

             İlçemizde yaşayan insanların diğer bir kısmının ise mazisi daha eskilere , Danişmend' lilere dayanır. Danişmendliler Anadolu Selçuklularına bağlı olarak 1095 -1175 tarihleri arasında Türkiye Devletinin bir parçasını teşkil etmişlerdir. Devletin kurucusu Emir Gazi Danişmend Taylı Bey dir.

             Danişmend Taylı Bey, Anadolu' nun fethine katılan ve Türkiye’ nin kurulmasında rol oynayan büyük bir komutandır. Kurduğu Devlete Danişmend adı verilmiştir. Bu Devletin hakim olduğu yerler Sivas, Tokat, Amasya ve cıvacıdır. Danişmend Bey bu bölgeye tamamen hakim olabilmek için fütuhatını sahile doğru yaymaya çalışıp, ağır fakat kuvvetli bir şekilde Niksar’ dan itibaren Ünye, Fatsa, Korgan ve Aybastı ile Mesudiye bölgelerini ele geçirmiştir.

                 Danişmend Sultanlarından Melih Gazinin oğlu Emir Nizamettin Yağı Basan, 1197 yılında Niksar üzerinden Ünye’ ye inerek Ünye ve Bafra’ ya kadar sahili işgal etmiştir. Ertesi yıl bir anlaşma ile Ünye’ den Bafra’ ya kadar işgal ettiği sahil topraklarını Bizans’ a iade eden Yağı Basan’ ın Ünye’ nin Tekkiraz Kasabası yakınında bulunan kendi adını taşıyan köyde (Yağıbasan) karargah kurduğu ve buradan sefer yaptığı kuvvetle muhtemeldir.

          Danişmend' lilerin Yağı Basan zamanında (1142 - 1164) Ünye’ nin yukarı bölgeleri (Çaybaşı, İlküvez, Tekkiraz, Akkuş) ile Fatsa, Aybastı arasındaki dağlık araziye hakim oldukları, bu bölgedeki Danişmend' lilere ait köy ve yer adlarından anlaşılmaktadır. Halkın büyük bir kısmı bu zamanda gelip, bu bölgeye yerleşmişlerdir.
           

          İlçenin Eski Çağ tarihine ait bilgiler yeterli değildir. Yörede herhangi bir arkeolojik kazı ve yüzey araştırması yapılmamıştır. Bununla birlikte yörenin çok eski bir yerleşim birimi olduğu, Çaybaşı Merkez İlköğretim Okulunun ve Çay Mahallesi’nde tesadüf sonucu ele geçen buluntu ve kalıntılardan anlaşılmaktadır.
         

            Osmanlı döneminde Samsun’a bağlı bir yerleşim birimi olan Çaybaşı, Cumhuriyetin ilanından sonra Ordu’ya bağlanmış ve Ünye’nin bir köyü olmuştur. Daha önce “Çilader” olan adı 1960 yılında Çaybaşı olarak değiştirilmiş, 1991 yılında da Ordu iline bağlı ilçe konumuna getirilmiştir.

         Yakın zamanlara geldiğimizde, İlçemizdeki ilk canlılık ve hareket 1952 yılında haftanın Salı günleri Pazar yeri kurulması ile başlanmış olup, 1955 yılında Akbaba, Bolluk, Derebaşı, Devecik, Dumantepe, Düzmeşe, Eğribel, Göksu, İçeribükü, İkizce, İlküvez, Kapılı, Karlıtepe, Kaynartaş, Kazım Kara Bekir Paşa, Kervansaray, Kiraztepe, Kocaman, Köklük, Kurudere, Kurtluca , Söylemez, Şentepe, Yağdaş, Yağmurtepe ve Yoğunoluk köylerinin bağlanması ile Nahiye olma emri verilerek Çilader Nahiyesi ismi altında köylerin merkezi durumuna getirilmiştir. 05 HAZİRAN 1972 yılında Belediye teşkilatı kurulan İlçemiz Ünye İlçesinden ayrılarak 09 MAYIS 1990 tarih ve 3644 sayılı kanunla İlçe olmuştur. 09 AĞUSTOS 1991 yılında İlçe olarak faaliyete geçmiştir.

                                        COĞRAFİ YAPISI
              Orta Karadeniz Bölgesi’nde, Ordu İline bağlı bir ilçe olan İlçemiz Karadeniz Bölgesinin Orta Karadeniz bölümünde deniz sahilinden 21 Km içerde Ordu İlinin Güneybatısında yaklaşık 195 Km2 yüzölçümü ile yer alır.

             İlçemizin Kuzey ve doğusunda Ünye, Batısında İkizce, Güneyinde Akkuş, İlçeleri bulunmakta olup, denizden yüksekliği 530 metredir. En yüksek yeri 1050 m,en düşük yeri 350 m. olup, Ordu iline Uzaklığı 109 km. Ünye İlçesine 28, İkizce İlçesine 7 , Akkuş İlçesine’ de 40 km uzaklıktadır.

              İlçe merkezi ile İlküvez Kasabası dışındaki yerleşim birimleri dağınık vaziyet arz etmektedir. arazinin karakteristik yapısı engebeli inişli çıkışlı olup, genel olarak fındık ve orman örtüsü ile kaplıdır.

               İlçemizde Karadeniz iklimi hüküm sürmektedir. Her mevsim yağışlı, yazlar sıcak ve yağışlı, kışlar ılık geçmektedir.

                 İlçeye Çaybaşı adının veriliş nedeni Akkuş ilçesi topraklarında doğan Akçay , Curi çaylarının oluşturduğu vadilerin tam ortasında ve doruk noktasında kurulmuş olmasındandır. 1960 yılına kadar adı Çilader köyü idi.



  

                                  EKONOMİK DURUM

1- Fındık:
   İlçemizde halkın en büyük geçim kaynağı gelirinin fındık üretiminden elde edilmektedir.

2-El Sanatları:
   İlküvez kasabasında ve Kapılı, Göksu, Köklük Köylerinde hereke tipi halıcılık yoğun bir şekilde yapılmaktadır. Halkın büyük bir kısmı geçimini halı dokuyarak sağlamaktadır. Dokunmakta bu halılar Yurtiçine satışı yapılmakta olup, İlçemiz ekonomisine önemli bir gelir sağlamaktadır

3- Arıcılık:
   İlçemizde yaklaşık 130 çiftçimiz arıcılık yapmaktadır. Ellerinde 1.600 arılı kovan mevcudu ile yılda ortalama 8. ton bal üretimi yapılmaktadır. Arıcılık geçerli olmasına rağmen küçük işletme tarzındaki arıcılar genellikle sabit arıcılık yapmakta ve bu da yöremizin arıcılık için uygun bir ortam olduğunu göstermektedir.